İslamiyet Öncesi Türk Kültüründe Kadın

İslamiyet öncesi Türk topluluklarında kadın, toplumsal hayatta erkekle eşit konumda yer almış, birçok alanda aktif roller üstlenmiştir. Bu dönemde kadının toplumdaki yeri, onun eğitimiyle de yakından bağlantılıdır. Göktürk ve Uygur devletlerinde, kadınlar devlet yönetimi, savaş ve ticaret gibi alanlarda söz sahibi olmuşlardır. Kadının bu aktif rolü, eğitiminin sadece aile içi bilgilerle sınırlı olmadığını, toplumsal hayatta da kendini gösterdiğini ortaya koyar.

a. Devlet Yönetiminde Kadının Rolü

Göktürk ve Uygur dönemlerinde kadınlar, devlet yönetiminde önemli roller üstlenmişlerdir. Hükümdarların eşleri olan hatunlar, devlet meselelerinde hükümdarlarla birlikte karar alma süreçlerine katılmış ve elçilerle görüşmeler yaparak devlete katkıda bulunmuşlardır. Kadının bu yüksek statüsü, onun sadece aile içi görevlerle sınırlı olmadığını, aynı zamanda diplomasi ve devlet yönetiminde bilgi sahibi olduğunu gösterir.

Örneğin, Uygur Devleti’nde hatunların ticaret anlaşmalarına katıldığı ve diplomatik görüşmelerde yer aldığı bilinmektedir. Bu da, kadınların toplumda eğitilmiş ve donanımlı bireyler olduğunu kanıtlar niteliktedir.

b. Savaşçı Kadınlar

İslamiyet öncesi Türk kültüründe kadınlar, savaşlarda erkeklerle omuz omuza mücadele etmişlerdir. Türk destanlarında “Alp Kadın” olarak bilinen kadın figürleri, savaşçı ruhları ve cesaretleri ile tanınır. Kadınların savaşçılık becerileri, onların sadece fiziksel olarak güçlü olmalarının yanı sıra strateji, taktik ve askeri bilgiyle donanmış olduklarını da gösterir. Bu, Türk toplumunda kadınların çok yönlü eğitim aldıklarını ortaya koyan önemli bir göstergedir.

Kadının Aile İçindeki Eğitici Rolü

İslamiyet öncesi Türk toplumlarında aile, sosyal hayatın en temel yapılarından biri olarak kabul edilmiştir. Kadın, ailenin merkezi figürü olarak, çocukların eğitiminde başlıca rolü üstlenmiştir. Anne olarak kadın, çocukların ahlaki, kültürel ve sosyal beceriler kazanmasında önemli bir görev almış ve onların yetiştirilmesinde aktif bir öğretici olmuştur.

a. Çocukların Eğitimi ve Kadın

Kadınlar, çocuklarına hem ahlaki değerleri hem de toplumsal normları öğretmişlerdir. Çocukların sosyal hayata hazırlanmasında ve kültürel kimliklerinin şekillenmesinde annelerin büyük rol oynadığı görülmektedir. Bu durum, kadının aile içindeki eğitici rolünü ortaya koyar ve onun eğitimli bireyler yetiştirme sorumluluğunu gösterir.

b. Bilgelik ve Toplumsal Eğitim

Kadınlar, sadece aile içinde değil, toplum genelinde de bilge kişiler olarak kabul edilmiştir. Özellikle destanlar ve mitolojik hikâyeler aracılığıyla kadınlar, bilgiyi gelecek nesillere aktarma görevini üstlenmiştir. Türk mitolojisinde kadınların bilge ve öğretici figürler olarak tasvir edilmesi, onların toplumdaki kültürel eğitimdeki rollerini vurgular. Kadının bilgelik vasfı, onun toplumun kültürel değerlerinin taşıyıcısı olduğunu gösterir.

Ticaret ve Ekonomi Alanındaki Rolleri

İslamiyet öncesi Türk toplumlarında kadınlar, ticaret ve ekonomi alanında da aktif bir rol oynamışlardır. Uygur döneminde, ticaret yollarının kesişim noktasında bulunan bu devlet, kadınların ticarette söz sahibi olmasına izin vermiştir. Uygur kadınlarının ticaret anlaşmalarına katıldığı ve mal mülkiyetinde etkili olduğu belgelenmiştir.

a. Uygur Kadınları ve Ticaret

Uygur Devleti’nde kadınların ticaret yolları üzerinde önemli bir yer tuttuğu ve ticari kararlar aldığı bilinmektedir. Kadınların bu süreçlerde etkin rol oynaması, onların sadece aile içinde değil, ekonomik faaliyetlerde de güçlü bir bilgi birikimine sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Ticaretin yanı sıra, kadınların mal yönetiminde de söz sahibi olduğu anlaşılmaktadır.

b. Ekonomik Kararlardaki Etkileri

Kadınlar, aile ekonomisinin yönetiminde de söz sahibi olmuşlardır. Toplumda ekonomik anlamda etkin rol oynamaları, kadınların matematiksel becerilere, ticaret bilgisine ve stratejik düşünme yeteneğine sahip olduklarını gösterir. Bu durum, kadınların sadece aile ve sosyal alanlarda değil, ekonomik alanda da eğitim aldığını ve yetkin olduğunu gösterir.

Türk Kültüründe Kadının Toplumsal Rolü

İslamiyet öncesi Türk toplumlarında kadınlar, toplumun temel taşı olarak görülmüş ve her alanda aktif bir şekilde varlık göstermiştir. Kadının yönetimde, savaşta, ticarette ve aile içinde oynadığı önemli roller, onun toplumdaki statüsünün ne kadar yüksek olduğunu gösterir. Türk kültüründe kadın, sadece bir anne ya da eş değil, aynı zamanda bir yönetici, savaşçı ve eğitimci olarak görülmüştür. Bu toplumsal yapı, kadınların çok yönlü bir eğitim aldığını ve toplumun gelişiminde büyük bir katkı sağladığını ortaya koyar.

Türk kültüründe kadınlar, tarih boyunca toplumun her alanında önemli roller üstlenmişlerdir. Göktürk ve Uygur devletlerinde kadınlar hem yönetimde hem de ticarette söz sahibi olmuş, aile içinde ise eğitici ve öğretici roller üstlenmişlerdir. Bu dönemde kadınların aldığı eğitim, onların çok yönlü beceriler kazanmasına ve topluma önemli katkılar yapmalarına olanak sağlamıştır. Türk kültüründe kadının bu güçlü konumu, toplumsal gelişimin bir parçası olmuş ve kadınlar, eğitim yoluyla hem ailede hem de toplumsal yapıda etkin bir rol oynamıştır.

Alev Tunç

Kaynak:
1-Bahaeddin Ögel – Türk Kültür Tarihine Giriş
Bu kitap, İslamiyet öncesi Türk toplumlarının kültürel yapısını detaylı bir şekilde ele alır. Kadının toplumdaki rolü, eğitim ve devlet yönetimindeki etkisine dair önemli bilgiler sunar.
2-Jean-Paul Roux – Türklerin Tarihi
Roux’nun eseri, Türklerin tarihsel süreçlerini geniş kapsamlı bir şekilde inceleyerek İslamiyet öncesi döneme dair önemli bulgular sunar. Bu kaynak, kadınların toplumsal ve siyasi hayatlarındaki rollerini anlamak için önemlidir.
3-Hüseyin Namık Orkun – Eski Türkler’de Kadın
Hüseyin Namık Orkun’un bu eseri, Türk tarihinde kadının sosyal, ekonomik ve politik alandaki rollerini detaylı bir şekilde ele alır. Göktürk ve Uygur dönemlerine ait örneklerle desteklenen çalışmada, kadının eğitimi ve toplumsal konumuna geniş yer verilmektedir.